Powstanie Instytutu Kaszubskiego
W środowisku kaszubsko-pomorskim wielokrotnie w przeszłości pojawiała się idea powołania osobnego towarzystwa lub instytucji koncentrującej się na badaniach kaszuboznawczych. Nazwa "Instytut Kaszubski" pojawiła się tuż po wojnie w kręgu twórców "Zrzeszë Kaszëbskji".Później młodzi redaktorzy "Kaszëb" planowali powołać Społeczny Instytut Kaszubski, którego zadania zawarto w kilku punktach: "zmierza do rozbudzenia działaczy kulturalnych, społecznych, oświatowych i gospodarczych i skierowania ich inicjatywy na twórczą pracę również teoretyczną", "zorganizuje nauczycieli do opracowania monografii miejscowości, w których pracują i biografii ludzi zasłużonych dla Kaszub", "będzie zbierał wszelkie prace przyczynkarskie, selekcjonował je i najbardziej wartościowe starał się wydać drukiem", "będzie pracował nad większymi przedsięwzięciami, np. »Historią Kaszub« lub historią literatury kaszubskiej", "będzie prowadził szeroką pracę oświatowo-propagandową w miastach i na wsi" i wreszcie "będzie konsultował prace z naukowcami zajmującymi się problematyką kaszubsko-pomorską, rozsianymi po wyższych uczelniach w kraju".
Na realizację tego pomysłu trzeba było jednak czekać kilka dziesięcioleci. Także dlatego, że dopiero wówczas wykształciła się dostatecznie liczna grupa naukowców mających kaszubskie korzenie lub też zajmujących się naukowo tematyką kaszubską.
W nowych warunkach idea powołania instytutu wróciła w 1995 roku. W uchwale XIII Walnego Zjazdu Delegatów Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego 2 grudnia 1995 r. przedstawiono sprawy "najpilniejsze w najbliższej kadencji", a w punkcie siódmym napisano, że taką sprawą powinno być "utworzenie instytutu pomorsko-kaszubskiego, grupującego badaczy różnych dziedzin realizujących w ramach instytutu szerokie badania nad społecznością kaszubsko-pomorską". Uchwała stała się zobowiązaniem
dla środowiska kaszubskich uczonych.
Pierwsze spotkanie dyskusyjne odbyło się 24 stycznia 1996 r. Uznano wówczas, że istnieje konieczność poszerzenia i zintensyfikowania badań nad społecznością kaszubską, jej przeszłością i dniem dzisiejszym, pro-blemami społecznymi, ekonomicznymi, ekologicznymi itp. Stworzenie i realizacja programu takich badań miało stać się podstawowym zadaniem instytutu, będącego miejscem spotkania osób reprezentujących różne dziedziny i ośrodki naukowe, a jednocześnie przywiązanych do idei regionalnych. Zadaniem Instytutu od samego początku była także integracja rozproszonego po całej Polsce kaszubsko-pomorskiego środowiska naukowego oraz pomoc w rozwijaniu współpracy międzynarodowej i promowaniu problematyki regionalnej za granicą. Podczas spotkania organizacyjnego uznano, że nowa organizacja będzie niezależnym stowarzyszeniem z siedzibą w Gdańsku. Jako nazwę przyjęto: Instytut Kaszubski. Jednocześnie nowa organizacja miała jak najściślej współpracować ze Zrzeszeniem Kaszubsko-Pomorskim oraz Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej w Wejherowie, co zapisano w osobnych punktach w statucie.
Zebranie założycielskie Instytutu odbyło się w Domu Kaszubskim w Gdańsku 20 listopada 1996 r. Przyjęto na nim statut (został zmodyfikowany 19 kwietnia 2004 r.) oraz stworzono rejestr najpilniejszych prac badawczych związanych z szeroko pojętą problematyką kaszubską. Instytut został zarejestrowany sądownie 22 stycznia 1997 r.